होनोलुलु (अमेरिका), ७ पुस (रासस–एपी) । दोस्रो विश्वयुद्धका नौसेनाका दिग्गज इरा ‘इके’ स्काब, सन् १९४१ मा पर्ल हार्बरमा भएको जापानी आक्रमणबाट बाँच्न सफल अन्तिम व्यक्तिहरूमध्ये एक, को १०५ वर्षको उमेरमा निधन भएको छ । उनको निधन शनिबार बिहान आफ्नै घरमा परिवारको उपस्थितिमा भएको उनकी छोरी किम्बर्ली हेनरिकसले जानकारी दिइन् ।
उनको निधनसँगै पर्ल हार्बरको आकस्मिक आक्रमणबाट बाँचेकाहरूको सङ्ख्या करिब एक दर्जनमा सीमित भएको छ । उक्त आक्रमणमा दुई हजार ४०० भन्दा बढी अमेरिकी सैनिकको ज्यान गएको थियो र यसले संयुक्त राज्य अमेरिकालाई दोस्रो विश्वयुद्धमा प्रवेश गराएको थियो । आक्रमणका बेला स्काब केवल २१ वर्षका जवान नाविक थिए । लामो समयसम्म उनले त्यो भयावह अनुभवबारे धेरै बोलेनन् ।
तर पछिल्ला वर्षहरूमा जीवित साक्षीहरू क्रमशः घट्दै गएको महसुस गरेपछि उनी ओरेगनस्थित आफ्नो घरबाट हवाई पुगेर पर्ल हार्बरको वार्षिक स्मरण कार्यक्रममा सहभागी हुन थालेका थिए । सन् २०२३ मा उनले ‘असफल नभएका साथीहरूलाई सम्मान गर्न’ आफू त्यहाँ जाने गरेको बताएका थिए । गत वर्षको स्मरणोत्सवका लागि उनले खडा भएर सम्मान प्रकट गर्न सक्ने शक्ति जुटाउन हप्तौँ अभ्यास गरेका थिए । तर यस वर्ष भने स्वास्थ्यले साथ नदिएपछि सहभागी हुन सकेनन् । त्यसको केही सातापछि नै उनको निधन भयो ।
सन् १९२० मा शिकागोमा स्वतन्त्रता दिवसका दिन जन्मिएका स्काब तीन दाजुभाइमध्ये जेठा थिए । उनले आफ्ना पिताको पाइला पछ्याउँदै १८ वर्षकै उमेरमा अमेरिकी नौसेनामा सेवा प्रवेश गरे । सन् १९४१ डिसेम्बर ७ को त्यो आइतबार बिहान शान्त वातावरणमा युएसएस डोबिन जहाजको ब्यान्डमा टुबा बजाइरहेका उनी आफ्ना भाइको भेटको प्रतीक्षामा थिए । नुहाएर सफा वर्दी लगाइसकेका बेला अचानक आगलागी उद्धारको सङ्केत सुने । डेकमा निस्कँदा नजिकैको युएसएस उटाह पल्टिएको र जापानी विमानहरू आकाशमा घुमिरहेको दृश्य देखियो ।
“हामी अत्यन्तै स्तब्ध भयौँ, डरले जमेको जस्तो भएको थियो”, उनले सन् २०२३ मा सम्झिएका थिए, “के हुन्छ भन्ने थाहा थिएन, तर केही भयो भने त्यो गम्भीर हुने निश्चित थियो ।” उनी तुरुन्तै गोला–बारुदका बक्स लिन डेक मुनि झरे र विमान–विरोधी तोपमा गोला पु¥याइरहेका सहकर्मी नाविकहरूसँग मिलेर काम गरे । नौसेनाको रेकर्डअनुसार उनको जहाजले आक्रमणमा तीन जना नाविक गुमाएको थियो ।
स्काबले युद्धको अधिकांश समय प्रशान्त महासागर क्षेत्रमा बिताए । नयाँ हेब्रिड्स (हालको भानुआटु), मारियाना टापुहरू हुँदै जापानको ओकिनावासम्म पुगे । युद्धपछि उनले एयरोस्पेस इन्जिनियरिङ अध्ययन गरे र अपोलो अन्तरिक्ष कार्यक्रमअन्तर्गत जनरल डायनामिक्समा इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरका रूपमा काम गरे । जसले मानवलाई चन्द्रमामा पुर्याउन महत्त्वपूर्ण योगदान पु¥याएको थियो ।
उनका छोरा पनि नौसेनामा सेवा गरेर सेवानिवृत्त कमान्डर बनको छन् ।
सन् २०२२ को एक समारोहमा बोल्दै स्काबले पर्ल हार्बरमा सेवा गर्ने सबैलाई सम्झन र सम्मान गर्न आग्रह गरेका थिए । “उनीहरू यहाँ किन थिए, त्यो सम्झनुहोस् । बाँकी रहेकाहरूलाई सम्मान गर्नुहोस्, जिउँदा वा दिवङ्गत, सबैले अत्यन्तै ठूलो काम गरेका छन्”, उनले भनेका थिए ।