सरोज सिग्देल, अमेरिका
निरन्तर नयाँ किर्तिमान बनाउँदै आएको शेयर बजारमा नेपाल राष्ट्र बैंकले एक जनाले तीन तथा बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट शेयर धितो राखेर शेयरमा नै लगानी गर्न १२ करोड भन्दा बढी ऋण लिन नपाउने व्यवस्था मौद्रिक नीतिमा गरेपछि अहिले लगानीकर्ताहरु दोधारको अवस्थामा छन् l केही साता अगाडि भाद्र ९ गते बुधबार नेप्से सूचक ३१९८.१९ बिन्दुलाई चुम्दै नयाँ कृतिमान बनाएको थियो भने लगानि कर्ताहरूको उच्च मनोबल र उत्साहित हुँदा कारोबार रकम २१ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँभन्दा माथि पुगेको थियो जुन रकमले कीर्तिमानी कारोबार रकम २१ अर्ब ५३ करोड रुपैयाँ लागि पछ्याइ रहेको थियो । बुलिस बजारमा कीर्तिमान कायम गर्नु स्वभाविक नै हो तर बजार एकोहोरो हिसाबले बढ्दै जानु भन्दा केही करेक्सनहरु हुँदैअघि बढ्ने बढ्ने क्रम सुरक्षित र स्थायी हुने हुनाले करेक्सनको अनुमान गरिएको थियो। कारोबार रकमका साथै नेप्से परिसुचकमा आएको निरन्तर वृद्धिका कारण अबको शेयर बजार कुन तरिकाले अगाडि बढ्ला र आफुले कस्तो रणनीति अवलम्बन गर्ने भन्ने विषयमा योजनाहरु बनाइरहेका थिए ।
यसैबीच नेपाल राष्ट्र बैंकको मौद्रिक नीति आयो र बजार ठूलो करेक्सनमा गयो l केही समय अगाडि मात्रै नेपाल धितोपत्र बोर्डले पनि जोखिमपूर्ण लगानि भन्दै ५१ कम्पनीहरूको नाम सार्वजनिक पश्चातको करेक्सनबाट नयाँ कृतिमान बनाउने क्रममा सचेत लगानीकर्ताहरुले आफ्नो मुनाफा सुरक्षित गरिसकेकाले करेक्सनको प्रतिक्षामा पनि थिए l तत्पश्चात बजारमा निकै उतार चढाव आउँदा एकै दिनमा १०० अङ्कसम्म बढ्ने अथवा घट्ने अवस्था पनि सृजना भयो र बजारको दिशाप्रति प्रश्नवाचक चिन्ह सुरु हुन थाल्यो । राष्ट्र बैँकले पनि अहिले लगानीयोग्य रकम (तरलता) को अभावका कारण ब्याजदर बढ्न सक्ने सम्भावना व्यक्त गरे सँगै बजारमा डेड क्याट बाउन्स भएकै त हैन भने चिन्ता चिन्ता पनि व्यक्त गर्न थालिएको छ l
राष्ट्र बैंकले मूल्य बृद्धि, आर्थिक बृद्धि, लगानीयोग्य रकम (तरलता)को स्थितिलगायत हेरेर नै आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीति ल्याउने गर्दछ l कतिपय जलविद्युत कम्पनी र विकास बैंकहरुको शेयर त १५० देखि २०० प्रतिशतसम्म बढेको थियो l सन् २०१२ देखि २०१६ को बजारलाई हेर्ने हो भने तीन महिनामा २० प्रतिशत सम्मको करेक्सन भएको हुनाले अहिले बजारमा आत्तिहाल्नु पर्ने अवस्था छैन l पछिल्लो १ वर्ष देखि १० प्रतिशत सम्मको पनि ‘करेक्सन’ नदेखिएको र करेक्सन भए पनि ‘रिकोभर’ छिटो छिटो भइहाल्ने कारणले अत्याधिक हौसिएका लगानीकर्ताहरुले २-३ महिनामा नै कमाउँछु भन्नका लागि बजारमा लगानि गर्दा सोच्नु पर्ने बेला आएको छ । अबको समय शेयर बजारमा छोटो समयको लागि लगानी गर्नु केही जोखिम (रिक्स) हो कि भन्ने पाठ पनि सिकाएको छ।
राष्ट्र बैंकले सीमित व्यक्तिको हातबाट ४० लाखभन्दा धेरै लगानीकर्ताको हातमा पुर्याउन लिएको सकारात्मक कदम हो जसले बजारमा स्थायित्व ल्याउनमा मद्दत गर्दछ l
यदि तपाई लामो समयका लागि लगानि गर्ने हो भने त त्यसका लागि चिन्ता गर्नु पर्ने अवस्था छैन किनकि हामी ‘बुल’ मार्केट मै छौं। करेक्सनको फाइदा लिँदै ‘हाइ बिट स्टक’ बाट ‘लो बिट स्टक’ मा सिफ्ट गर्ने सबैभन्दा उपयुक्त समय हो । बुल बजारमा कम्पनीहरुको शेयर मूल्य उच्च विन्दुमा रहने हुनाले आम लगानीकर्ताले सकेसम्म मजबुत वित्तीय सूचकहरु भएका, लाभांश क्षमता राम्रो भएको, विगतको नाफा, भविष्यमा व्यापार विस्तारको सम्भावना अनि सञ्चालक र व्यवस्थापन पक्षलाई समेत ख्याल गर्दै अघि बढ्नुपर्ने हुन्छ अझै इपीएस, पीई, नेटवर्थ, रिजर्भ जस्ता महत्वपूर्ण सूचकहरु पनि हेर्ने गर्नुपर्छ ।
अब बजारले खरिदको मौका दिँदैछ तसर्थ बजारमा लगानी सुरक्षा, शेयरको सस्तो भाउ र औसत प्रतिफलको हिसाब गर्दा बाणिज्य बैंकहरुको सेयरमा लगानि अहिले सबैभन्दा सुरक्षित देखिएको छ । पर्याप्त लगानि, जोखिम ब्यवस्थापनको बन्दोबस्ति, राष्ट्र बैंकको कडा नियमन, संस्थागत सुशासन, बलियो जगेडा कोष जस्ता सूचकहरु हेर्र्दा अहिले बाणिज्य बैंकको सेयरमा लगानि गर्नु उपयुक्त छ ।
बैंक तथा बित्तिय समूह लगानीका फाइदाहरु :
१) कम मूल्य भएकाले धेरै शेयर कित्ता किन्न सकिन्छ ।
२) बैंकहरुले गरेका प्रगतिको कारणले लाभको प्रतिशत बढ्दै जानसक्छ ।
३) बाणिज्य बैंकहरूले मर्ज वा एक्विजिशनमा गर्दा राम्रो स्वाप अनुपात पाउँदा नसोचको फाईदा पाउन ।
४) औसत १८० दिने मूल्य अनुसार धेरै कर्जा (७० प्रतिशतसम्म) प्राप्त हुन्छ ।
५) बजारमा गिरावट आयो भने पनि ठूलो अन्तरले मूल्य झरेर बैंकबाट माार्जिन कल आउने संभावना कम हुन्छ सकिन्छ ।
६) बैंकबाट लिएको कर्जाको ब्याज तिर्ने रकम सेयर वापत प्राप्त हुने लाभांशले नै धान्न सक्दछ ।
७) वाणिज्य बैंकमा शेयरहरु खेलाडीको खेलाडीको सूचीमा नपर्ने हुँदा पम्प एण्ड डम्पको जोखिम कम रहन्छ ।
८) समस्याको संकेत देखिएमा राष्ट्र बैंकले व्यवस्थापनआफ्नो जिम्मामा लिने गर्दछ ।
९) तुलनात्मक रुपमा सफल र लामो इतिहास भएको क्षेत्र हो ।
१०) गत वर्षको लाभांस पनि सुरक्षित गर्ने अवसर हो l
शेयरबजार गतिशील रहने हुँदा सधै एकै खालको अवस्था रहदैन, अहिले सेयरको मूल्य तिब्र गतिमा उतारचढाव भइरहेकोले जोखिम ब्यवस्थापन र नाफा सुरक्षित गर्न चुक्यो भने हात्ती आयो हात्ती आयो फुस्सा होला । शेयर बजारमा शेयरको मूल्य कुन बेलासम्म बढ्छ र घट्न थाल्छ भन्ने कुरा कुनै पूर्वानुमान गर्न सकिन्न। त्यो अनिश्चियको भूमरीमा फस्नु भन्दा पहिले नै आफु निस्केर सुरक्षित कम्पनीमा लगानी सार्ने नै सफल लगानिकर्ता हो । अहिले बजारबाट ठूलो रकम बाहिर निस्कने संभावना देखिदैछ एउटा क्षेत्रको कम्पनीबाट अर्को क्षेत्रको कम्पनीमा लगानि घुमिरहेको यही चक्रमा नै लगानीकर्ताले सुझबुझ पूर्ण लगानि गर्नुपर्छ । क्युमुलेटिभ एडी लाइन हिजोभन्दा ६ जुन र ५ सेप्टेम्बर, २०२१ को -३७२ को लेभलभन्दा माथि रहेको छ। क्युमुलेटिभ एडी लाइन र भोल्युमको विश्लेषण गर्दा नेप्सेले आफ्नो डाउनसाइड मोमेन्टमको संकेत गर्छ।
अन्त्यमा: सस्तो मूल्यका शेयरबाट प्रवेश गर्न चाहने र नयाँ लगानीकर्ताको प्रबेशले खराब कम्पनीहरुको सेयर मूल्य पनि उच्च रुपले बढेका छन् । जगेडा कोष रित्ता र निस्क्रिय कर्जा अनुपात उच्च भएका, ऋणात्मक नेटवर्थका कम्पनीहरुको सेयर मूल्य पनि आकासिएर गएका छन् । बजारमा हकप्रदको हल्लाले प्रभाव पार्दा खराब वित्तीय अवस्था भएका कम्पनी र पानी नै नभएको हाईड्रोहरुमा झुम्मिने क्रम बढेको हो । मैले बुझ्न नसकेको कुरा यस्ता कम्पनीहरुको शेयर धितो राखेर न बैंकबाट कर्जा लिन सकिन्छ न त लाभांशको नै आधार हुन्छ । बजार घट्यो भने सबैभन्दा पहिला र धेरै घट्ने कम्पनी पनि यिनै हुन् ? तसर्थ सोचेर विचार गरेर दीर्घकालीन फाइदा दिन सक्ने कम्पनि पछ्याउने लगानीकर्ताहरु नै लामो समयसम्म बजारमा टिकी रहन्छन् र स्थापित पनि हुन्छन् ।