बिष्णु सिंह – न्युयोर्क
अन्तराष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज , न्युयोर्क च्याप्टरले आईतवार नेभेम्बर १० अपरान्ह १२ देखि ४ सम्म महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा, ११६ औं लक्ष्मी जयन्ती भब्यरुपमा आयोजना गर्यो। कार्यक्रममा साहित्यकार डा. गोविन्द कोईरालाको “सानो मास्टर” उपन्यासको विवेचना गरिएको थियो।
च्याप्टरकी उपासभापति जानुका वस्तीले कार्यक्रमको शुरुवात उपस्थित सहभागीहरुलाई आशंन ग्रहण गराएकी थीइन। अध्यक्ष लक्ष्मी श्रेष्ठले प्रमुख अतिथि कमला प्रसाई, डा गोबिन्द कोइराला, मंजु खनाल र शुसिल नेपाललाई खादा ओडाई ड्यासमा आशंन ग्रहण गराएकी थिइन।
ततपस्चात दिप प्रज्वलन गरिएको थियो। अनि सहभागीहरुले नेपाली र अमेरिकी राष्ट्रिय गर्न गाएका थिए। त्यसपछि च्याप्टरकी महासचिव नदिया लिवान्गले कार्यक्रममा पाल्नु हुने सबैलाई सहृदय स्वागत अभिवादन गर्नु भएको थियो।
ततपस्चात सहभागी साहित्य कर्मिहरुबाट लक्ष्मी प्रसाद देवकोटाको बारे केही प्रकाश पार्ने र आफ्नो रचना प्रस्तुत गर्ने क्रम चल्यो।
सर्वप्रथम बिकास बिष्टले तिलमाधव देवकोटाको छोरा लक्ष्मी प्रसाद देवकोटाले काठमाण्डुको दरवार हाईस्कुलमा पढेकोदेखि लिएर देवकोटाको अग्रेजी भाषादेखि अन्य १४-१५ बिबिध भाषाहरुमा दखल भएको बारे प्रकाश पारे। साथै बिष्टले अन्त्यमा दार्जलिंगका पुष्पन प्रधानले गाएको “पैसा होईन पासो छ परदेशमा’ साग र सिस्नो खाएर बस्नु जस्ता देवकोटा लिखित गितहरु गाएर बिदा भएका थिए।
त्यसपछि साहित्यकार रामचन्द्र अधिकारीले देवकोटाबारे आफ्नो मन्तब्य राख्दै देवकोटाको गहिरो साहित्य अनुरागको कारण उनलाई “आशु कवि” महाकवि, “पागल” समेत भनिने गरेको उल्लेख गरे। साथै देवकोटा ज्यादै भावुक र सहृदयी भएकोले आफ्नो घरमा पकाउन खरिद गरि लगेको काउली बाटोमा भोको गाईले ब्वावा गरि कराएको सुन्दा तिनै गाईलाई काउली खुवाईदिएको किस्सा ज्यादै मर्मस्पर्सी थियो। यसबाट देवकोटा मानिस मात्र नभएर पशुलाई समेत माया गर्ने कवि थिए भन्ने बुझियो।
त्यसपछि अर्का साहित्य अनुरागी बैजुले डा गोबिन्द कोइराला लगायत बिभिन् कवि साहित्यकारहरुले समाजमा रहेको बिभिन्न बिकृति र विसंगति हटाई एक उन्नतशील नेपाली समाज बनाउन लेखिएका कृतिहरु सिर्फ पढ्ने र दराजमा सजाउनेमा मात्र सिमित हुदा नेपाली समाज आजपनि बिकृति ग्रस्त रहेको प्रकाश पारे। यसै सन्दर्भमा सहभागीहरुले च्यापटरले १० बर्ष अघि १०६ औ लक्ष्मी जयन्तिको अवसरमा “परिवर्तनको बाहक छोरी” नाटक मन्चन गरि देवकोटाको जातिय विभेद अन्त्य गर्ने संदेश दिनुहुने बिकाश बिष्ट, शकुन ज्ञवाली, नदिया लिवाङ्ग लगायतलाई थपडी बजाई सम्मान गरेका थिए। बिगत् ९ बर्षदेखि असक्षम नेतृत्वको कारण साहित्यिक गतिबिधि शुन्य रहेको च्याप्टरमा हाल लक्ष्मी श्रेष्ठले च्यापटरको नेतृत्व सम्हाले पछि साहित्यिक गतिबिधि अगाडि बढेकोमा सभापतिको प्रशंसा गरे। आफ्नो तलको छोटो रचना प्रस्तुत गर्दै बिदा भए।
टुक्रिन्छन शिसा अनेकन टुक्रा भई,
तर ति जोडिञ्छन सबै ,
रशायनिक प्रक्रियाले एक ढिक्का भई ।
अज्ञानता र अहमताले आफ्नोलाइ,
पराया ठानिदा टुक्रिन्छ मन ,
तर जोडिन्छन झन् दरिलो भई ,
भए स्वच्छ सदभाव र प्रेम।।
त्यसपछि गीतकार, गजलकार “आनन्द श्रेष्ठले “मान्छे होईन मान्छे चरी नठान्नु ” गजल प्रस्तुत गर्नु भएको थियो। समयाभावले गर्दा उनको मिठामिठा गजलहरु सुन्ने चाहना पुरा नभएको धेरैले अनुभूति गरे। अनि पछि उनको एकल कार्यकर्म राख्न पनि अनुरोध गरियो।
त्यसपछि बरिष्ठ कवियत्री तथा कार्यक्रमकी प्रमुख अतिथि कमला प्रसाईले आफु यस कार्यक्रमा सहभागी हुदा निकै गौरवान्वित भएको महशुस गरेको भन्दै अनेसास च्याप्टरको तर्फबाट डा कोइरालालाई सम्मान-पत्र प्रदान गरिएको थियो।
त्यसपछि साहित्यकार पुनम काफलेकी श्रीमान किरण काफलेले “सोनो मास्टर” आत्मा कथाको विवेचना गर्नु भएको थियो।
सर्वप्रथम उनले आफु बालकह हुदा नै देवकोटाको कृति सुनेर त्यसमा रुचि बढेको उल्लेख गरे। अनि केहि कृतिहरु प्रकाश पर्दै आफ्नो मनमा शब्दहरु टास्सिएर बसेको उल्लेख गरे। जस्तो “क्षेत्रीको छोरा यो खुट्टा छुन्छ, मानिस ठुलो दिलले हुन्छ, जातले हुदैन।” “साग र सिस्नु खाएर बस्नु”
त्यसपछि बरिष्ठ कवियत्री तथा कार्यक्रमकी प्रमुख अतिथि कमला प्रसाईले आफु यस कार्यक्रमा सहभागी हुदा निकै गौरवान्वित भएको महशुस गरेको भन्दै अनेसास च्याप्टरको तर्फबाट डा कोइरालालाई सम्मान-पत्र प्रदान गरिएको थियो।
त्यसपछि साहित्यकार पुनम काफलेकी श्रीमान किरण काफलेले “सोनो मास्टर” आत्मा कथाको विवेचना गर्नु भएको थियो।
सर्वप्रथम उनले आफु बालक हुदा नै देवकोटाको कृति सुनेर त्यसमा रुचि बढेको उल्लेख गरे। अनि केहि कृतिहरु प्रकाश पर्दै आफ्नो मनमा शब्दहरु टास्सिएर बसेको उल्लेख गरे। जस्तो “क्षेत्रीको छ्रो यो खुट्टा छुन्छ, मानिस ठुलो दिलले हुन्छ, जातले हुदैन।” “साग र सिस्नु खाएर बस्नु”
वास्तवमा “सानो मास्टर” डा कोइराला आफै हुन्। उनि भोजपुरको गाउमा आफु स्कुलमा पढ्द्थे र साथै बच्चैदेखि पढाउन पनि थालेका थिए। सानो मस्तेर नै अहिलेका अमेरिकाको विश्व बिद्यालयमा पढाउने डा कोइराला ठुलो मास्टर हुन्। काफलेले शब्द शब्द केलाएर निकै गहन तरिकाले पुस्ताको विवेचना गरिदिए। पाठकले यो आत्म कथा पढेर आफ्नो प्रयाशलाई निरन्तरता दिन सकिने, त्रिभुवन बिस्वबिद्यालय जस्तो सस्थामा लेखक डा कोइरालाल विभेदमा परि बिदेशिन बाध्य भएको देशमा विद्यमान अनेकन विसंगति, बिकृति सुधारका लागि लेखक अनवरत रुपमा सक्रिय रहेको इत्यादि बिषयहरु काफलेले श्रोताहरुलाई ध्यान मागन पारि सुनाई दिए। उनको विवेचना निक प्रसंसित भयो।”
त्यसपछि कवि कृष्ण सिंह धामीले “सानो मास्टर” को विवेचना गरेका थिए। उनले भने, “यो पुस्तक २००९ देखि २०८१ बिचको डा कोइरालाको सांसारिक जीवनको आत्म कथा हो” लेखकले निकै ईमान्दरिका साथ् लेखिएको शिक्षाप्रद पुस्तक भएकोले पाठकले यसलाई नपढी त्यसै नथन्क्याउने बिस्वास व्यक्त गरे।
त्यसपछि कवियत्री ज्योति पौडेलले डा कोइरालालाई पठाउन भएको शुभकामना संदेश केन्द्रीय सदस्य शकुन ज्ञावालीले पढेर सुनाउनु भएको थियो। ज्ञवालीको वाचनशैली प्रभाव्कारि भएकोले निकै कर्णप्रिय लागेको थियो।
त्यसपछि शुभकामना दिन भनि ड्यासमा उभिएका राजेन्द्र श्रेष्ठले बिगतमा कवियत्रीहरुले अनेसासलाई आफ्नो बपौति बनाएको गुनासो गरे। साथै पत्रकारको पनि खेदो खाने। शायद उनको आफ्नो पालामा केही गर्न नसकेको तर अहिले अरुले केही गरेको देखी तितो पोखेको भान हुन्थियो।
त्यसपछि डा कोइरालाले आफ्नो पुस्तक बारे केही चर्चा गर्नु भयो र पत्रकारले मागेको स्पष्टिकरण पनि दिनु भएको थियो। कार्यक्रममा बिभिन् साहित्य अनुरागीहरु आनन्द बिष्ट,पदमा लिखा मगर,पुनम काफ्ले, बिस्व थापा, कृष्ण सिंह धामी, अन्य धेरै सहभागीहरु हुनुहुन्थियो
अन्तमा सभापति लक्ष्मी श्रेष्ठले देवकोटाको “कुन मन्दिरमा जान्छु यात्री प्रस्तुत गर्दै कार्यक्रम बिसर्जन गरिन।