कुमार न्यौपाने
न्यूयोर्क सहर पाँचवटा बोरो (क्षेत्र)हरु मिलेर बनेको छ । यो शहरलाई धेरैजसो मानिसहरुले गगनचुम्बी भवन, व्यस्त सडकहरु र चम्किलो जीवनशैलीका रुपमा चिन्छन् । तर, यो विशाल शहरको अर्को पाटो पनि छ, त्यो हो प्रकृति र वातावरणको विविधता । जुन हरेक न्यूयोर्कवासी र पर्यटकका लागि एक आश्चर्य पनि हो । न्यूयोर्क सिटीलाई प्रायः गगनचुम्बी भवन, व्यस्त सडक र हलचलपूर्ण जीवनशैलीको प्रतीक मानिन्छ । तर, यो शहरभित्र लुकेको हरियालीको संसारले प्रकृति र शहरी जीवनबीचको सन्तुलनको अद्भूत उदाहरण प्रस्तुत गर्दछ ।
हरियाली शहर
संसारका अधिकांश शहरहरुको दाँजोमा न्यूयोर्क सहरमा हरियाली छ । न्यूयोर्क शहरमा साना–ठूला गरी झण्डै ५ हजारभन्दा बढी सार्वजनिक पार्कहरु छन् । यिनीहरु केवल सौन्दर्यका लागि मात्र होइन, शहरको जलवायु सन्तुलन र मानसिक स्वास्थ्यका लागि पनि अति महत्वपूर्ण छन् । तीमध्ये सबैभन्दा प्रसिद्ध सेन्ट्रल पार्क हो, जुन ८ सय ४३ एकड क्षेत्रफलमा फैलिएको छ । साथै, ब्रुकलिनको प्रोस्पेक्ट पार्क (बोटानिकल गार्डेन), पेल्हम वे पार्क, भान कोर्टल्याण्ड पार्क र हडसन रिभर पार्कजस्ता क्षेत्रले शहरमा शुद्ध हावा र प्रकृति नजिकको अनुभव दिन्छन् ।
शहरी वातावरणका चुनौतीहरु
शहरको तीव्र शहरीकरणले न्युयोर्कमा विभिन्न पर्यावरणीय समस्याहरु ल्याएको छ । जस्तै–
हावा र पानी प्रदूषण
ध्वनि प्रदूषण
हरियालीमा कमी आउने खतरा
शहरी तापक्रममा वृद्धि
यी समस्याहरुले निम्त्याउने जोखिमहरुमा स्वास्थ्यमा असर, बाढीको सम्भावना र जैविक विविधताको कमी पर्दछन् ।
मुसा समस्या र वातावरणीय असर
जलवायु परिवर्तनका कारण न्यूयोर्कमा मुसाको संख्या तीव्र रुपमा बढेको छ, जसले जनस्वास्थ्यमा असर पु¥याइरहेको छ ।
जमिन भासिने खतरा
नासाको अध्ययनअनुसार, न्यूयोर्क शहर (विशेषगरी म्यानह्याटन) बर्सेनि १.६ मिलिमिटरका दरले भासिँदै गएको छ । यो समस्या भवनहरुको तौल, जमिनको बनावट र जलवायु परिवर्तन यसका प्रमुख कारण भनिएको छ ।
वातावरण संरक्षणका पहलहरु
न्यूयोर्क शहरले पछिल्ला केही वर्षमा वातावरण संरक्षणमा उल्लेखनीय पहलहरु थालेका छन्–
कन्जेसन प्राइसिङ प्रोग्राम : शहरको मध्य भागमा ट्राफिक घटाउन, वायु र ध्वनि प्रदूषण कम गर्न लागू गरिएको योजना ।
ग्रीन एनवाईसी अभियान : हरियालीसम्बन्धी जनचेतना फैलाउने, रिसाइक्लिङ र हरित ऊर्जा प्रवद्र्धन गर्ने ।
अर्बान फार्मिङ र कम्युनिटी गार्डेन्स : खाली जग्गाहरुलाई हरियालीमा परिणत गर्दै शहरका बासिन्दाहरुलाई ताजा उत्पादनमा पहुँच दिने ।
शहरी वनस्पति : सहरभरि रुखहरु रोपिएको छ । सडक छेउछाउका रुखहरु, रुफ टप गार्डनहरु र सामुदायिक बगैंचाहरुले वातावरणीय सन्तुलनमा योगदान पु¥याउँछन् । अर्को ग्रीन इनिसिएटिभका रुपमा शहरले हरियाली बढाउने थुप्रै योजनाहरु अघि बढाइरहेको छ ।
हरियाली क्षेत्रको वृद्धिको एक अर्को उपलब्धिका रुपमा शहरी आयोजनाले स्टेटन आइल्याण्डको कुनै बेलाको ठूलो डम्पिङ साइटलाई रूपान्तरण गरी फ्रेस किल्स नामको न्यूयोर्क शहरकै सबैभन्दा ठूलो पार्कको निर्माण अन्तिम चरणमा पुग्नुले सम्बन्धित निकाय वातावरणप्रति सजग नै रहेको देखिन्छ ।
जलवायु परिवर्तन र न्यूयोर्क
सन् २०१२ मा आएको स्यान्डी आँधीले देखाएको थियो कि विश्वका अन्य शहरहरु जस्तै न्यूयोर्क शहर पनि जलवायु परिवर्तनको असरबाट जोगिन सक्दैन । त्यस्तै, अत्यधिक रुपमा बढेको शहरी तथा जंगली आगलागीका घटनाहरुले चिन्ता थपेको छ । त्यसपछिका वर्षहरुमा शहरले तटीय क्षेत्रमा समुद्री पर्खाल निर्माण, सामुद्रिक जैविकताको संरक्षण, र दीर्घकालीन जलवायु अनुकूलन योजनाहरु लागू गर्न थालेको छ ।
तर पनि पछिल्लो समय जलवायु अनुकूलनसम्बन्धी कार्यक्रमहरुले कत्तिको सरकारको साथ सहयोग पाएको छ, प्रश्न टड्कारो भने छ नै ।
जैविक विविधता र वन्यजन्तु
न्यूयोर्क शहरहरुमा पनि अनेकौं वन्यजन्तुहरु पनि पाइन्छन् । मृग, लोखर्के, बनबिरालो, ¥याकून, सयौं प्रजातिका पंक्षीहरु र कहिलेकाहीं स्याल पनि देखिन्छन् । साथै, केही पार्कहरुमा केही समयदेखि फायरफ्लाई (झिलिमिली किरा, जुनकिरी)को पुनरागमनले प्रकृतिप्रेमीहरुलाई खुसी बनाएको छ ।
न्यूयोर्क शहर एक सामुद्रिक शहरका रुपमा विकसित छ, त्यसले सामुद्रिक जैविकता जोगाउनुपर्ने ठूलो जिम्मेवारी छ । त्यसैलाई मध्यनजर गरी एक अरब ओएस्टर कार्यक्रम सञ्चालन गरी शहर वरपरका पानीमा ती सामुद्रिक जीव पुनः ल्याई समुद्री तटलाई जीवन दिन शहर तत्पर छ ।
निष्कर्ष
न्यूयोर्क केवल कंक्रिटको जंगल मात्र होइन, यो प्रकृति र आधुनिकताको एक अद्भूत संयोजन हो । वातावरणप्रति सचेत रहँदै शहरले अपनाएका हरित नीतिहरुले न्यूयोर्कलाई अझ स्वस्थ, सुरक्षित र सुन्दर बनाउँदै लगेको छ । पार्कहरुलाई मासेर व्यापारिक भवनहरु बनाउने प्रयास शहरभरि नदेखिएको हैन, तर नागरिकहरुको तीखो चासो र टिप्पणीहरुले काम गरिरहेको देखिन्छ ।
हरेक न्यूयोर्कवासीको कर्तव्य हो कि यस्ता पहलकदमीहरुलाई समर्थन गर्दै आफ्नो शहरलाई हराभरा र वातावरणमैत्री बनाउनेतर्फ सधैं सचेत रहुन् ।