किशनसिह धामी, न्युयोर्क
गौःरापर्वको पहिलो शुक्ल पञ्चमीकादिन बिवाहिता महिलाहरु ब्रतबसी बिहान पानीको मुहानबाट तामाका भाडाहरुमा पानी ल्याएर देवताको भण्डार लिपपोत गरि पुजा आजा गरेर ठुलो तामाको भाडोमा पाँच किसिमका गेडागुडी (गहत, केराउ, मास, गहुँ, गुरास)लाई जेठी सासु वा जेठानीबाट झोडो (सगुन) गाउँदै छान्दै केलाउँदै भिजाउँने गर्दछन् । त्यसैलाई पंचबिरुडा भन्दछन् । पंचमीका दिन भिजाएका बिरूडालाई दोश्रो षष्टिका दिन गाउँ भरका महिलाहरु बिरुडाघरमा भेला हुन्छन् र भिजाएका बिरुडालाई सगुन गाएर पानीको मुहानमा लगि धानको खेतमा उम्रेको सँ (घास) कुश, वल, रोडियोँ, बेलपत्र, ऐसेलु र फुल आदीबाट गौःरादेवीको प्रतिमा बनाएर भजन गाएर पुजा गर्दै घास विरुवाले बनाएको प्रतिमालाई धोएर लस्करै सासु, जेठानी दिदी, देवरानी बहिनीले बिरुडा घरमा ल्याउने गर्छन् । उक्त सगुनलाई फाग भन्दछन् ।
अविवाहिता महिलाहरुले यो ब्रत बस्ने चलन छैन । खास गरेर बिवाहित महिलाहरुले पतिको दिर्घायु र निःसन्तान महिलाले सन्तान प्रप्तिकालागि यो ब्रत बस्ने गर्दछन् । र बेलुकि पुजा आजा गरि फाग गाउदै, नाच्दै, डेउडा खेल्दै रात बिताउँने गर्छन् ।
सप्तमीको बिहान सोहि प्रकृयाले बिरुडा धोएर बेलुकि त्यो प्रतिमा सहित त्यसै अनुसार नयाँ प्रतिमा बनाएर त्यसलाई धागोले बेरेर गुरु, वा पुजारीद्वारा ती डोराहरुलाई (शुद्ध) अप्सने काम गरिन्छ । यसरि पूजा गरिने बिधिलाई सप्तमी भनिन्छ । अष्टमी पछि ती डोराहरु महिलाले घाटिमा बाधने गर्छन जो आक्रषण तरीकाले बनाएका हुन्छन् । यसलाई स्थानीय भाषामा दुब्धागो भनिन्छ । पुरुषले जनै लाए जस्तै महिलाले दुबधागो लाएर प्रत्येक बिहानीमा पुजा गर्ने गर्छन् । त्यो सप्तमीको रातभरी जागाराम रहेर भजन गीत सगैँ नाचगान गरेर रात बिताउँछन ।
अष्टिमीका बिहान ती प्रतिमालाई दुलहीको रुपमा सजाएर बिरुडाघरबाट सबै महिलाहरुले पालो पालो गरि आफ्नो टाउकोमा राखेर कमिलाको तातिझै एकै लाइनमा एक पछि आर्कोले क्रमैसंग बोकेर नाच्दै, गाउँदै खेल्दै बिरुडाले पुज्दै मन्दिरमा लाने गर्छन जुन दर्शकहरुका लागि सबैभन्दा आकर्षक पक्ष मानिन्छ ।
अलग अलग गाउँबाट मन्दिरमा आउँदा दिदी र बहिनीका नाताले स्थापित प्रतिमाहरुको भेटहुँदा दिदीलाई बहिनीले दण्डवत गर्ने चलन छ । त्यहाँ केही समय उभिने गर्छन् । अनि त्यहाँबाट दिदी बहिनी दुबैलाई बाजा गाजा, भोकर, दमाहा सगुन फाग नाच गानसंगै फुल र बिरुडाले पुज्दै मन्दिरमा पुर्याइन्छ तब सम्म हजारौमा महिला पुरुषको अपार मेलाको उपस्थिति भइसकेको हुन्छ । मन्दिरको अगनमा नचाइन्छ खेलाइन्छ । धामी झाँक्रिलाई कमाइन्छ र देवता समर्पित प्रशाद दिने आसिस दिने गर्छन् । त्यस पछि ती ब्रतालु महिलाहरुका लागि गोःरामा चढाएका फलपूmलहरु महिलाहरुको बिशाल हुलका बिचमा आकास तर्फ फाल्छन् जसलाई “फलफटकाउन” भनिन्छ । जसले यो प्रसादलाई आकासमै समाउन सक्छ त्यसलाई शिबपार्वतीको बरदान पाउने बिश्वास गरिन्छ । क्रमशः फलफटकाइसके पछि ब्रतालू महिला सौभाग्यको प्रतिक शिब पार्वतीको प्रशादका रुपमा नयाँ दुबधागो लगाउने चलन छ । परम्परा अनुसार उक्त दुबधागो ग्रहण गर्नलाई गौरादेबीको सौभाग्यको प्रतिक मानि आफ्नो सम्पुर्ण शरीर पवित्र हुने बिश्वास छ र यो कार्य सकेपछि गौरामा चढाएको पञ्च बिरुडाले सम्पुर्ण आफन्तले ठुलाले सानोलाई पुज्ने गर्छन् र आपसमा बाडेर प्रसादका रुपमा लिन्छन् । परापुर्बकालदेखि मनाउँदै आएको महेश्वर र गौरिदेबीको पुजाआजा गरिने यो पर्वमा श्रद्धालुहरू अहिलेसम्म विश्वासकासाथ मनाउँने गर्छन् ।