२२ साउन, काठमाडौं । हिमालय क्षेत्रमा आएको विनाशकारी बाढीपछि हराइरहेका कैयौं व्यक्तिहरूको खोजीका लागि भारतीय सेनाले बुधबार तालिमप्राप्त कुकुर, मानवरहित यन्त्र, ठूला मेसिन र उद्धार टोली परिचालन गरेको छ । उत्तराखण्ड राज्यको धाराली नामक पहाडी नगरमा हिजो परेको ठूलो पहिरो र बाढीका कारण कम्तीमा चार जनाको ज्यान गएको र ५० जना भन्दा बढी अझै सम्पर्कविहीन रहेको उद्धार अधिकारीहरूले जनाएका छन् ।
जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी विज्ञहरूले यो घटनालाई ‘सावधानीको संकेत’ भन्दै चेतावनी दिएका छन्, जसले विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिको गम्भीर असर देखाएको छ । हरेक वर्ष असारदेखि असोज महिनासम्म पर्ने झरीका समयमा पहिरो र बाढीका घटनाहरू सामान्य जस्तै भएका भए पनि वातावरणीय परिवर्तन र तीव्र शहरीकरणका कारण यस्ता विपत्तिहरूको सङ्ख्या र प्रभाव दिनप्रतिदिन बढ्दै गएको विज्ञहरूको भनाइ छ ।
अत्यधिक वर्षाले उद्धारकार्यमा ठूलो कठिनाइ पुर्याएको छ । सञ्चार सेवा अवरुद्ध भएका कारण सम्पर्कमा समस्या आइरहेको छ । यद्यपि, उद्धारकर्मीहरू दुर्गम स्थानहरूमा पुग्न थालेपछि हराइरहेका व्यक्तिको सङ्ख्या घटाइएको बताइएको छ। मंगलबार रातिसम्म करिब १०० जना हराइरहेका थिए ।
राष्ट्रिय विपद् प्रतिक्रिया बलका मोहेन शाहेदीले भने, “हराइरहेका व्यक्तिहरूको खोजी कार्य जारी छ ।”
भारतीय सञ्चार माध्यममा प्रसारित दृश्यहरूमा बाढीका कारण बहुउद्देश्यीय घरहरू क्षतिग्रस्त हुँदै बगिरहेको, स्थानीय मानिसहरू भाग्दै गरेको तथा सम्पूर्ण बस्ती नै बगाइरहेको देखिन्छ । शाहेदीका अनुसार धारालीबाट ५० जना भन्दा बढी र तल्लो गाउँ हर्सिलबाट ११ जना सैनिक अझै सम्पर्कविहीन छन् ।
भारतीय सेनाले जनाएको छ, “थप सैनिक टुकडीहरू, तालिमप्राप्त कुकुर, मानवरहित यन्त्र, ढुंगा हटाउने उपकरण लगायतका साधनहरू प्रयोग गरेर उद्धार कार्य तीव्र बनाइएको छ।” विपद् प्रभावित क्षेत्रमा बाटो बगाइएकाले हेलिकप्टरद्वारा अत्यावश्यक सामग्री आपूर्ति गरिएको छ र मानिसहरूको उद्धार पनि भइरहेको छ, यद्यपि वर्षा र हुस्सुले उडानमा अवरोध गरेको जनाइएको छ ।
उत्तराखण्डका मुख्यमन्त्री पुष्कर सिंह धामीले यो बाढी भीषण वर्षाका कारण भएको ‘मूल बादल विस्फोट’ (क्लाउडबस्र्ट)बाट उत्पन्न भएको बताउँदै, उद्धार कार्य युद्धस्तरमा अघि बढाइएको जानकारी दिए । कसैलाई पनि समयमै थाहा पाउन नदिई केही सेकेन्डमै बाढीले पुरै बस्ती बगाएको भिडिओहरूमा देखिन्छ । सुमन सेम्वालले ‘इन्डियन एक्सप्रेस’लाई बताए अनुसार उनका बाबुले माथिल्लो गाउँबाट “गडगडाहटसहित” बाढी आएको देखेका थिए ।
उनले भने, “यो दृश्य अकल्पनीय थियो। मानिसहरू चिच्याउन खोजे तर आवाज सुन्ने कोही थिएन । १५ सेकेन्डमै बाढीले सबै बगायो ।” बाढीले धाराली नगरको ठूलो भागमा हिलो थुपारेको छ । केही स्थानमा हिलोको गहिराइ १५ मिटर पुगेको अनुमान गरिएको छ, जसले केही घरहरू पूरै ढाकेका छन् ।
सरकारी र सैनिक उद्धार टोलीद्वारा सार्वजनिक गरिएका तस्बिरहरूमा मानिसहरू ढुंगा हटाउँदै, ठूला यन्त्रद्वारा बाटो खुलाउने प्रयास गरिरहेको देखिन्छ ।
सरकारी मौसम विभागका अनुसार, उत्तराखण्ड राज्यका सबै ठूला नदीहरू हाल खतरा स्तरभन्दा माथि बगिरहेका छन् । सेनाले भनेको छ, “निरन्तरको वर्षाका कारण पानीको सतह बढ्दै गएकोले बासिन्दाहरूलाई उच्च स्थानमा सारिएको छ ।”
संयुक्त राष्ट्रसंघको मौसम विज्ञान संस्थाले अघिल्लो वर्ष नै बढ्दो बाढी र खडेरी जलवायु परिवर्तनको गम्भीर सङ्केत हुन्, जसले पृथ्वीको जलचक्रलाई थप अव्यवस्थित बनाउँदै जनाएको थियो । नेपालस्थित ‘अन्तर्राष्ट्रिय हिमाली विकास केन्द्र’का जलविद् मनिष श्रेष्ठका अनुसार, २४ घण्टामा परेको २७० मिलिमिटर वर्षा “अत्यधिक घटनाको श्रेणीमा पर्छ ।”
उनका अनुसार, “पर्वतीय क्षेत्रमा यस्ता तीव्र वर्षाले समथर क्षेत्रमा भन्दा बढी सिधा असर पार्दछ ।” सतत सम्पदा जलवायु प्रतिष्ठान, नयाँ दिल्लीका जलवायु अभियन्ता हर्जित सिंहले भने, “विकासको नाममा अवैज्ञानिक, अव्यवस्थित र लापरबाहीपूर्वक गरिएको निर्माण कार्यले प्रकृतिक संरचनाहरू नष्ट गरिरहेको छ।” उनले थपे, “वैश्विक तापक्रम वृद्धिले हाम्रो वर्षालाई चरम बनाइरहेको छ। यो विनाशकारी क्षति अब हाम्रो अन्तिम चेतावनी बन्नुपर्छ।”