४ कात्तिक, काठमाडौं । जापानको पुरुष–प्रधान राजनीतिमा दुर्लभ रूपमा शीर्ष स्थानमा पुगेकी अल्ट्रा रूढीवादी नेत्री साने ताकाइची देशको पहिलो महिला प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएकी छिन् । ६४ वर्षीया ताकाइची जापानको युद्धपछिको राजनीतिमा लामो समयदेखि प्रभाव जमाउँदै आएको लिबरल डेमोक्रेटिक पार्टी (एलडिपी) की पहिलो महिला अध्यक्षसमेत हुन् ।
उनी पूर्वप्रधानमन्त्री सिन्जो आबेका नजिकका सहयोगी र उनकै रूढीवादी दृष्टिकोणकी दृढ समर्थक रहेका छन् । उनले पूर्व बेलायती प्रधानमन्त्री मार्गरेट थ्याचरलाई आफ्नो प्रेरणाका रूपमा सम्मान गर्दै आएकी छिन् । चीन र कोरियाले विवादास्पद मानेको यासुकुनी मन्दिरमा नियमित रूपमा दर्शन गर्न जानुहुने ताकाइचीलाई ‘चिनियाँ बाज’ भनेर पनि चिनिन्छ। यो मन्दिर जापानको द्वितीय विश्वयुद्धकालीन आक्रमणको प्रतीक मानिँदै आएको छ।
जापान अझै लैङ्गिक समानताका सूचकाङ्कमा पछाडि रहेको अवस्थामा ताकाइचीले प्रधानमन्त्री पदका लागि चुनावी अभियानका क्रममा यस विषयमा धेरै चर्चा गर्नुभएको थिएन। तर, पार्टीको अध्यक्षमा निर्वाचित भएपछि उनले भनिन्, “अब एलडिपीको पहिलो महिला अध्यक्ष भएपछि यसको रूपरेखा केही परिवर्तन हुनेछ।”
सन् १९९३ मा आफ्नै गृहनगर नारा प्रान्तबाट संसद्मा निर्वाचित ताकाइचीले त्यसयता आर्थिक सुरक्षा, आन्तरिक मामिला र लैङ्गिक समानता मन्त्रालयका जिम्मेवारी बहन गरेकी छिन् । यद्यपि, उहाँको कूटनीतिक अनुभव सीमित रहेको बताइन्छ। उनले बलियो सैन्य क्षमता, विकासका लागि वित्तीय खर्च विस्तार, आणविक संलयन प्रवर्द्धन, साइबर सुरक्षा सुदृढीकरण र आप्रवासन नीतिमा कडाइको पक्षमा आवाज उठाउँदै र्आएकी छिन् ।
ताकाइची एक अत्यन्तै परिश्रमी नेत्रीका रूपमा परिचित छिन् । विद्यार्थी जीवनमा उनी हेभी मेटल ब्यान्डकी ड्रमर र मोटरसाइकल प्रेमी रहेकी थिइन् । उनले आफूलाई ‘वर्कहोलिक’ भनेर परिभाषित गर्दै भन्छिन्, “म ‘कार्य–जीवन सन्तुलन’ भन्ने शब्द त्याग्छु—म काम गर्छु, काम गर्छु, काम गर्छु र फेरि काम गर्छु।”
तर, पुरुषप्रधान एलडिपीमा महिला सांसदहरूको सहभागिता सधैँ चुनौतीपूर्ण रहँदै आएको छ। जापानको तल्लो सदनमा महिलाको प्रतिनिधित्व मात्र १५ प्रतिशत छ, जबकि देशका ४७ प्रान्तीय गभर्नरमध्ये दुई जना मात्र महिला छन्। ताकाइचीले विगतमा लैङ्गिक समानताबारे खुला रूपमा बोल्न हिचकिचाउने गरेको पाइन्छ। यद्यपि, प्रधानमन्त्री बनेपछि उहाँले महिलाको सशक्त सहभागिता सुनिश्चित गर्ने वाचा गरेकी छिन् ।
तर सोमबार घोषणा गरिएको मन्त्रिपरिषद्मा दुई जना मात्र महिला मन्त्री र तीन विशेष सहयोगीमध्ये एक महिला नियुक्त गरिएको छ। उनी शाही परिवारको पुरुष–मात्र उत्तराधिकारको पक्षमा छिन र समलिङ्गी विवाह तथा दम्पतीहरूले फरक उपनाम राख्न पाउने कानूनी संशोधनको विरोध गर्छिन् ।
राजनीतिक विश्लेषक चियाको सातोका अनुसार ताकाइचीका नीतिहरू अत्यन्तै रूढीवादी छन् र विविधतालाई स्वीकार गर्ने दृष्टिकोण अपनाउनेमा शङ्का छ।
ताकाइचीले महिलाको स्वास्थ्य, विशेष गरी प्रजनन उपचार र रजोनिवृत्ति सम्बन्धी चुनौतीबारे खुलेर बोल्दै विद्यालय तथा कार्यस्थलमा महिलामैत्री वातावरण सिर्जना गर्नुपर्नेमा जोड दिएकी छिन् । उनको कडा दक्षिणपन्थी दृष्टिकोणले जापानी सरकारलाई दायाँतिर मोड्न सक्ने विश्लेषकहरूको आकलन छ। बौद्ध समर्थित मध्यमपन्थी कोमेइटो पार्टीले उहाँका विचारहरूको विरोध गर्दै गठबन्धन तोडेपछि ताकाइचीको पार्टीले दक्षिणपन्थी जापान इनोभेसन पार्टीसँग सहकार्य गरेको छ।
इतिहास र सुरक्षासम्बन्धी उहाँको दृष्टिकोण विवादास्पद रहँदै आएको छ। उहाँले जापानको युद्धकालीन आक्रमण र अत्याचार स्वीकार गर्न अस्वीकार गर्नुभएको छ। साथै द्वितीय विश्वयुद्धमा यौन दासत्वमा परेका कोरियाली महिलाबारेको सन्दर्भ विद्यालयका पाठ्यपुस्तकबाट हटाउने अभियानमा समेत संलग्न छिन् ।
यसले चीन र दक्षिण कोरियासँगको सम्बन्धलाई जटिल बनाउन सक्ने विश्लेषकहरूको भनाइ छ। गत हप्ता तनाव कम गर्न ताकाइचीले व्यक्तिगत रूपमा मन्दिरमा नगई यासुकुनीको शरद पर्वका लागि धार्मिक प्रतीक पठाएकी थिइन् । उनले चीनसँग स्थिर सम्बन्ध कायम राख्ने र दक्षिण कोरियासँग सुरक्षा साझेदारीलाई अझ सुदृढ बनाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेकी छिन् । रासस\एपी